Feminizm - co to jest? "Mężczyźni objaśniają mi świat"

wyd. Karakter

Myślę, że dzisiaj jest dobry dzień na tę książkę.

Bardzo często, kiedy kobieta mówi coś, co podważa opinię mężczyzny, zwłaszcza potężnego lub cieszącego się popularnością [...] w odpowiedzi zakwestionowane zostaną nie tylko fakty, które przytacza, ale samo jej prawo i zdolność do mówienia. Pokoleniom kobiet wmawiano, że mają urojenia, wszystko im się miesza, że manipulują, są złośliwe, spiskują, że nieuczciwość jest im wrodzona... Nierzadko wszystko naraz. Możecie nazwać to syndromem Kasandry.

To nie jest książka dla osób, które z góry zakładają, że feministka to ogolona na jeża bezbiusta istota, krzycząca o równouprawnieniu. To nie jest książka dla ludzi, którzy zakładają, że nie warto słuchać strony przeciwnej, bo i tak nie będzie miała racji. Wreszcie, to nie jest książka dla osób, które na podstawie tytułu wnoszą, że na pewno w środku znajdą słowną wojnę podjazdową. Nie znajdą.

Mężczyźni objaśniają mi świat to zbiór esejów i konferencyjnych wystąpień autorki z różnych lat. Tematyka tekstów jest różna: od sprawy gwałtów przez refleksje na temat kobiet nauki aż po refleksje polityczne. Nie są to jednak refleksje zaciekłe - autorka w eseju tytułowym zauważa, że osoby obu płci obdarzane są zaletami i wadami, które przekładają się na ich późniejsze funkcjonowanie. Dostrzega jednak pewien fałsz, wpajany już w dzieciństwie: chłopiec musi broić, dziewczynka musi być grzeczna, tylko dlatego, że jest dziewczynką właściwie: Tresuje się nas w wątpieniu we własne siły i w samoograniczaniu się, pozwalając zarazem mężczyznom ćwiczyć się w nim nieuzasadnionej nadmiernej pewności siebie.

Autorka przywołuje zatrważające statystyki. W tekście z 2011 roku pisze, że w Stanach Zjednoczonych codziennie trzy kobiety giną z rąk mężów, partnerów lub byłych partnerów. Jest to także jedna z najczęstszych przyczyn śmierci kobiet ciężarnych w tym kraju. Czyny takie jak gwałt, gwałt na randce, gwałt małżeński, przemoc domowa i molestowanie seksualne - co ważne dla autorki: niezależnie od tego, jakiej płci jest ofiara! - muszą zostać napiętnowane i uznane za przestępstwa, aby zapewnić w ogóle podstawy równouprawnienia. Tymczasem w internecie natrafia na porady: „Jak zakończyć gwałty? Dziesięć najważniejszych porad”, w których autorzy nakazują na przykład noszenie przy sobie gwizdka, by móc wezwać pomoc. Nie można tego uznać za głupie, bo jest przerażające, że ciężar zapobiegania przestępstwom seksualnym kładziony jest na barkach potencjalnych ofiar. Oznacza to, że przemoc jest czymś oczywistym, a Twoja w tym głowa, aby udało Ci się uniknąć konsekwencji.

W książce nie brakuje też refleksji na temat biblijnych i religijnych patriarchatów, polemiki z Virginią Woolf i Freudem oraz paradoksu anglosaskiej tradycji przejmowania imion mężów. Czyż nie dziwne, że Charlotte Bronte przestała być z chwilą zamążpójścia Charlotte Bronte, a stała się panią Arthurową Nicholls?

Dla mnie - może to moje polonistyczne skrzywienie - szczególnie ważny jest tekst o mówieniu. O tym, że mówienie pozwala pokonać lęk, traumę, że to, co nazwane, staje się oswajane... „Milczenie, jak piekło Dantego, składa się z koncentrycznych kręgów. Najpierw jest wewnętrzne wahanie, wątpienie w siebie, wyparcie, pomieszanie, które sprawiają, że mówienie staje się trudne lub wręcz niemożliwe, równocześnie pojawia się strach przed karą lub ostracyzmem, które mówienie może za sobą pociągnąć”. Mówienie ma moc. Zamienianie słowa „tortury” na „wzmocnione techniki przesłuchań” a „ofiar” na „straty uboczne” jest de facto niszczeniem zdolności języka do przekazywania znaczeń i określania rzeczywistości. Jednak ten sam mechanizm działa w drugą stronę: można użyć języka, aby odkrywać nowe sensy.

Polecam bardzo serdecznie także rozdział o feminizmie - o tym, czym był, czym się stał, a czym bywa, gdy się jego znaczenie karykaturalnie wykoślawi. Autorka pisze wreszcie o tym, że mężczyźni, którzy nie traktują feminizmu jako dziwactwa czy spisku, rozumieją działanie pewnych społecznych schematów.